Kentsel dönüşüm projesi 2. Dünya Savaşı sonrasında yıkılan şehirlerin yeniden, yeni ve ileriye dönük ihtiyaçlara cevap verecek şekilde dizayn edilme ihtiyacına verilen addır. O gün ki uzman ve yetkililer yıkımların daha planlı geniş caddeleri sokakları yeşil alanları olan depreme dayanıklı konutların yapılması için bir fırsat olduğunda fakir birliğine varmışlar, bazı devletler başta Hollanda olmak üzere birçok ülkede bu uygulamalar yapılmıştır.

Türkiye'de Kentsel Dönüşüm sözcüğü 99 depreminden sonar telaffuz edilmeye başlanmış ama bu alanda dişe dokunur bir ilerleme olmamıştır. Özellikle depremin yıktığı şehirler eskisine nazaran kısmi iyileştirmeler yapılmasına rağmen Kentsel dönüşüm projesinin çok uzağındadır. Niçin uzağındadır çünkü bugün deprem olsa bu binaların yıkılmayacağını garanti edemiyoruz, cadde ve sokakların otoparkların yeşil alanların ve sosyal tesislerin yeterli olduğunu söyleyemiyoruz.

Van depreminden sonrada kentsel dönüşüm bugüne kadar o söylenenlerden daha fazla telaffuz edilir oldu ama yetkililerin açıklamalarına bakılırsa geçmişte olanlardan pek farklı olmayacak gibi. Gerçi çok önceleri söylenmesi gerekeni (örneğin 70 yıl 1939 Erzincan depremi sonrası) yeni söylüyor. Sayın Başbakanımız Erdoğan ne diyor? Kimsenin gözünün yaşına bakmadan çürük binalar yıkılacak. İnşallah bu bir milat olur. Bu işler bugünden yarına olacak işler değil ama yanlışa dur denmesi bile başlı başına bir devrim olacaktır. Şayet dur denirse, fakat buna pek inanmıyorum neden inanmıyorum yetkililerin açıklamalarından. Vatandaşla anlaşarak bir yere varmak imkansız çünkü bizde özel mülkiyet kavramı tabu. Gerçi sayın şehircilik bakanımız gerekirse yasal düzenlemeler yapılabileceğini söylüyor ki şarttır. Cumhuriyet tarihimizde inşaatçı başbakanlarımızın bile çıkaramadığı yasalar bu meclis tarafından içi dolu olarak çıkarılırsa bunun adı inşaat sektöründe devrim olarak nitelendirilir.

Çarpık kentleşmenin vebalini haklı olarak kimse üzerine almak istemiyor herkesin kendine göre gerekçeleri var. bu gerekçeleri ortadan kaldıracak tek yetkili yas dır. Yasa gerekli kıstasları sulandırmadan koyarsa bunların hiçbiri olmaz. Yasalarımız yönetmeliklerimiz sündürmeye müsait olmamalıdır.

Şehirlerin şuan ki halinden uzaklaşıp yaşanabilir hale gelmesi için gerçekçi bir kentsel dönüşüm projesinden başka bir çözüm de yoktur. Bunun çok özenle 100-200 yıl ilerisi düşünülerek hazırlanması gerekir. 30-40 yıl önce yaptıklarımızı bugün yetersiz yanlış olduğu için bizim veya depremin yıkması nasıl acı veriyorsa ileri ki yıllarda tarihin tekerrür etmesi daha fazla acı verecektir. Yani kırk defa ölçüp sonar biçelim aksi takdirde başarılı olamayız. Bunun yolu yöntemi varım elbette var. Sayın Başbakanımız Van'da 3-4 kattan fazla bina yapılmamasını istemiş bu yanlış anlaşılmalara sebep oluyor 3-4 kat olunca depreme dayanıklı çok katlı olunca depreme dayanıksız oluyormuş gibi. Sayın başbakanımız İstanbul'u iyi bilir en dayanıklı binalar tünel kalıp sistemiyle yapılmış çok katlı binalardır. O zaman tünel kalıp sistemiyle yapılacak binalar Van için en uygun olanıdır, hemde en ekonomiği.

Kentsel dönüşüm bana göre nasıl olmalı:

1. Kesinlikle rant düşünülmemeli.
2. Caddesi sokağı parkı yeşil alanı geniş tutulmalı 100-200 yıl sonraki ihtiyaçlara cevap verebilmeli.
3. Yapılar depreme dayanıklı tünel kalıp sistemiyle yapılmalı. (konut miktarı arttığında en ucuz ve hızlı yapım tekniğidir)
4. Binalar 3-4 katlı değil 4 daire üzerine 10-12 kat çift asansörlü bloklardan oluşan siteler şeklinde olmalı. (alt yapı hizmetleri çok daha ucuz ve kolay sağlanır.)

Yukarıda özetlenen maddeler uygulandığı takdirde şehirler güzelleşecek, trafik, park sorunları, deprem korkusu giderilecek yaşam standartları yüksek şehirlerimiz olacaktır. Şuanda Van'da bu fırsat var iyi değerlendirilmesi gerekir.

İlkbaharda Van'da, Erciş de uyduruk müteahhitler değil kule vinçleri görürsek çok daha mutlu olacağız. Bilinçli yapılırsa Van'da Erciş'te diğer şehirlerimize örnek olacak değerlere sahip olur. Daha kısa sürede ve daha ekonomik.

Zeki Baydili

İnşaat Mühendisi